Hanford A. Files herdacht op Velpse rotonde

Op 17 september 1944 sprong een groep geallieerden Amerikanen, waaronder Hanford A. Files, uit een C-47, hij was onderdeel van de luchtlandingen voor Operatie Market Garden en landde me zijn eenheid nabij Zaalheuvel. Hij en zijn eenheid bereikte buurtschap de Elft nabij de Generaal de Bonskazerne en groeven zichzelf en hun wapens in op posities langs de N324. Via deze weg zouden het geallieerden Britse grondoffensief 'Garden' hun weg naar Arnhem vervolgen.

Hanford toen 22 jaar zag net als de andere een gecamoufleerd voertuig naderen en wilden deze Britten begroeten, helaas bleek dit een Duitse Sturmgeschutz (Stug) te zijn en werd het vuur op hen geopend. Ondanks tegenvuur van hun bazooka raakte twaalf man gewond, Hanford A. Files overleed enkele dagen later en kreeg na zijn tijdelijke graf in Overasselt zijn definitieve rustplaats op de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. Hij werd (postuum) onderscheiden met Purple Heart en Silver Star.

Al die jaren is dit ongelukkige voorval onbekend gebleven maar vrijwilligers van onder andere het Graafs Kazematten Museum en specifiek Evert Vos hebben zich er jaren voor ingezet. Helaas heeft Evert de daadwerkelijke onthulling van het monument niet mee mogen hij overleed in 2020. Maar nu is er toch een monument. De Graafse kunstenaar Joshua Pennings kreeg naar zijn eigen woorden 'de vrije hand' en ontwierp een beeld in de vorm van een adelaar die met zijn vleugels een parachute vormt. Het monument van cortenstaal herdenkt met onder andere logo van Devils in Baggy Pants aan de Amerikaanse soldaten die in deze omgeving voor vrijheid vochten. De vogel vliegt naar het noorden, de route die genomen werd door de Britse bevrijders.

Het monument werd met enige moeite onthult door burgemeester Marieke Moorman en een aantal hooggeplaatste Amerikaanse militairen. De veiligheid werd gegarandeerd door verkeersbegeleiders waarna de plechtigheid op het veld nabij de rotonde werd voortgezet. Na de volksliederen, Last Post, 1-muut stilte en een eresaluut van re-enactment groep Mars werd er in de toespraak van de burgemeester onthuld dat op deze plek ook nog een luistersteen van de Liberation Route komt te liggen. Dit zodat Hanford A. Files en zijn dit onbekende verhaal niet meer vergeten worden.